Wat Phra Kaeo - Świątynia Szmaragdowego Buddy
Szmaragdowozielony Budda, ubrany w szatę adekwatną do panującej pory roku, zasiadający na przepięknym tronie pośród wspaniałych fresków i złoceń – Wat Phra Kaeo jest zdecydowanie najważniejszą ze świątyń wyznawców buddyzmu i pierwszą od której warto zacząć poznawanie Tajlandii.
Wat Phra Kaeo (Wat Phra Keo, Wat Phra Kaew) mieści się po prawej stronie Wielkiego Pałacu. Budowa świątyni rozpoczęła się za panowania Ramy I, a dokładnie – w momencie przeniesienia stolicy z Thonburi do Bangkoku w 1782 r.
W odróżnieniu od innych buddyjskich świątyń, nie mieszkają tutaj mnisi. Dla buddystów ta otoczona podwójnym murem świątynia jest pewnego rodzaju symbolem, a także ważnym miejscem pielgrzymek i duchowego wyciszenia.
Głównym miejscem całego kompleksu jest bot – ogromna sala, której sześcioro drzwi chronionych jest przez pary lwów. Jest to najważniejsze miejsce modlitewne w każdej z buddyjskich świątyń, stanowiące swoiste serce kompleksu watu. Tu właśnie znajduje się najsłynniejszy posążek siedzącego Buddy, umieszczony w gablocie, na szczycie wysokiego ołtarza kształtem przypominającego piramidę. Mimo małej wysokości (75 cm) jest on jednym z najważniejszych przedstawień Oświeconego w całej Tajlandii.
Szmaragdowy Budda
Figurkę wykonano najprawdopodobniej na Cejlonie ok. 43 r. p.n.e., skąd po wielu perypetiach trafiła ona na tereny Tajlandii. Posążek odkryto dopiero w 1434 r. w jednej z wież świątynnych w Chiang Rai. Rzeźba była wówczas szczelnie pokryta zaprawą i wzięto ją za jedno z wielu, niczym nie wyróżniających się wyobrażeń Oświeconego.
Pewnego dnia jednak, kawałek zaprawy na nosie figury ukruszył się, ukazując pod spodem piękny zielony kamień. Początkowo wzięto go za szmaragd (w rzeczywistości figura wykonana jest z jadeitu) i tak narodziła się legenda Szmaragdowego Buddy.
Legendy i dyskusje dotyczące prawdziwych źródeł pochodzenia posążka i jego historii, są jedną ze świątynnych ciekawostek.
Rytuał „Gold Clothing”
Z jadeitowym posążkiem Buddy związany jest bardzo ciekawy i oryginalny rytuał. W zależności bowiem od tego, jaka pora roku panuje obecnie w Tajlandii, zmieniane są szaty figury. Istnieją trzy rodzaje stroju Buddy:
- podczas pory gorącej – przetykana diamentami złota szata
- podczas pory chłodnej – jednolita złota szata
- podczas pory deszczowej – złocona szata mnicha
Dwa niewykorzystywane stroje są przechowywane na wystawie w pobliskim pawilonie („Pavilion Of Regalia”). Szata jest zmieniana na początku każdej z pór roku: w marcu, lipcu i listopadzie. Ma to znaczenie symboliczne – przebranie Buddy ma przynieść szczęście i dobrobyt kraju podczas każdego sezonu. Rytuału może dokonać tylko i wyłącznie król.
Wnętrze świątyni
Kompleks świątynny kryje w sobie wiele pięknych przykładów architektury i zdobnictwa, opiewających historie tajskich królów i samego Buddy.
Ściany otaczające ołtarz botu, to nie tylko mury podtrzymujące potężną budowlę i chroniące bogactwa znajdujące się w świątyni – choć na zewnątrz są one niepozornie białe, po wewnętrznej ich stronie znajdują się wspaniałe freski przedstawiające poszczególne wątki z „jataka” (czyli historii o poprzednich wcieleniach Buddy).
Malowidła na wprost ołtarza „opowiadają” historię zwycięstwa Buddy nad złym demonem Marą: zilustrowano tu m.in. rozmowę dwóch przeciwników, Buddę pokonującego demona oraz stan oświecenia, osiągniętego dzięki mądrości, cierpliwości i zrozumieniu. Pozostałe freski przedstawiają inne epizody z życia Buddy, najważniejsze jego czyny i trudne wybory.
Wnętrze botu zdobią oprócz tego rozmaite mozaiki. Obok ołtarza znajduje się jeszcze wiele innych obrazów i statuetek Oświeconego. Po lewej i prawej jego stronie stoją np. dwa trzymetrowe posągi ukoronowanego Buddy, wykonane z brązu na rozkaz króla Ramy III w 1871 r.
Innym interesującym przedstawieniem Buddy, jest mały obraz (Phra Samphutta Pani) umieszczony na ołtarzu, wykonany przez króla Ramę IV, jeszcze za jego przebywania w zakonie (lata 30. XVIII wieku). Wnikliwy obserwator dostrzeże we wnętrzu świątyni także inne skarby, jak np.: średniowieczny rysunek przedstawiający koncepcję powstania Wszechświata czy „opowieść” o powstaniu człowieka.
Pawilony
Salę święceń otacza dwanaście pawilonów datowanych na XVIII wiek. Związane są one z pewnym rytuałem wykonywanym przez mnichów, polegającym na uporządkowanym opowiadaniu „jatak”, przechodząc od jednego pawilonu do drugiego. Miało to miejsce zwykle podczas ważnych świąt buddyjskich.
Poza Świątynią Szmaragdowego Buddy, w skład kompleksu skalarnego Wat Phra Kaeo, wchodzi wiele innych, wartych odwiedzenia budowli. Należą do nich:
Królewski Panteon
Królewski Panteon został zbudowany za panowania króla Ramy IV w 1855 r. Początkowo właśnie tu miał znajdować się posąg Szmaragdowego Buddy. Król Rama V uznał jednak ten budynek za zbyt mały i nieodpowiedni do oficjalnych ceremonii.
Dziś znajdują się w nim prawdziwej wielkości posągi ostatnich władców Tajlandii. Turyści mogą obejrzeć je tylko raz w roku, w dniu 6 kwietnia – w rocznicę koronowania Ramy I i założenia dynastii Chakri (jest to jedno ze świąt narodowych Tajów). Panteonu chronią ogromne posągi mitycznych strażników, jak np. kinaree, oraz pół-człowiek, pół-ptak garuda.
Biblioteka (The Phra Mondop)
W kompleksie świątynnym znajdują się biblioteka, w której przechowane są najważniejsze buddyjskie manuskrypty. Phra Mondop zbudowany został na rozkaz Ramy I. Budynek położony jest ponad powierzchnią gruntu, aby uchronić zbiory przed wilgocią i ewentualną powodzią.
Podobnie jak Wielkiego Pałacu i Kaplicy Szmaragdowego Buddy, Phra Mondop również bronią cztery pary demonów. Podzieleni na dwójki kamienni strażnicy stoją u góry schodów, chroniąc każdego z czterech wejść wiodących do biblioteki.
Sama biblioteka, podobnie jak reszta świątynnego kompleksu, jest pełna kolorów i złoceń. Nawet mata pokrywająca podłogę przeplatana jest włóknami pokrytymi srebrem. Nie łatwo jest jednak „postawić nogę” w tej części kompleksu. Większość z pomieszczeń biblioteki jest niedostępna dla turystów. Turyście, który będzie miał na tyle szczęścia, żeby trafić na „dzień otwarty” i zwiedzić wnętrza biblioteki, można tylko pozazdrościć.
Phra Si Rattana Chedi (Złota Chedi)
Mieniąca się złotem, kopuła dzwonowatej wieży z iglicą – zwanej chedi, z pewnością wywrze na nas niezapomniane wrażenie. Warto pamiętać, iż znana jest ona nie tylko ze swego zachwycającego koloru, ale także z pełnionej przez nią niezwykle ważnej funkcji: najprawdopodobniej właśnie tu przechowywane są prochy Buddy. Co prawda jest to tylko przypuszczenie, którego dotychczas jednoznacznie nie potwierdzono, niemniej jednak nadaje ono temu miejscu pewną specyficzną, tajemniczą aurę.
Phra Wiharn Yod
Inną budowlą należącą do „włości” Szmaragdowego Buddy jest wihran (lub viharn), zbudowany za panowania Ramy III. W kaplicy tej przechowywany jest starożytny kamienny „tron” należący do króla Ram Kamhaenga – żyjącego w XIII w. władcy, uważanego za twórcę pierwszego tajskiego alfabetu.
Galeria Ramakien
Freski, pokrywające wewnętrzne ściany krużganka otaczającego wat, pochodzą z XVIII w. Te wspaniałe malowidła przedstawiają historie z poematu Ramakien – dzieje króla Ramy (jednego z wcieleń Wisznu), jego żony Sity i ich towarzysza Hanumana – mitycznej białej małpy.
Opowieść zaczyna się u bramy północnej i wiedzie przez całą długość murów, trudno ją jednak zrozumieć bez pomocy przewodnika. Poza opowieściami o życiu króla, zauważymy tu scenki ilustrujące życie codzienne Tajów. Z powodu wilgotnego klimatu, na przestrzeni lat freski były wielokrotnie odmalowywane.
